Van het gas af als kleinverbruiker

▼ Deze week kreeg ik de jaarafrekening voor mijn energieverbruik. Gasverbruik het afgelopen jaar was 275 m³. De kosten hiervan zijn verbazend ingewikkeld opgebouwd, maar het komt erop neer dat van de € 381,48 die ik betaalde € 168 vaste kosten waren en € 213 voor de 275 kubieke meter gas. Was ik een gemiddelde appartementsbewoner geweest (875 m³ per jaar) dan zou ik 465 euro meer betaald hebben.

Wat ik me afvroeg is wat het gaat betekenen wanneer ik van het gaf af moet (of wil). Volgens het klimaatakkoord moeten we in 2050 helemaal gasloos zijn. Dat duurt dus nog even. Maar ik geloof dat het plan is om in 2030 1,5 miljoen huishoudens van het gas af te hebben. Dat is ongeveer 20% van het totaal. De gemeenten moeten hier komend jaar plannen voor maken per wijk, dus het kan hier en daar sneller gaan.

Optie: warmtenet

Een warmtenet (stadsverwarming) werkt goed voor wijken met oudere huizen die nooit zo goed te isoleren zullen zijn als nieuwe huizen. Goede kans dus dat de gemeente Den Haag hier in Bezuidenhout een warmtenet zal willen aanleggen. Kosten van de warmte zijn redelijk vergelijkbaar met die van gas, en waarschijnlijk kan de "afleverset" van het warmtenet zonder verdere ingrepen de bestaande CV-installatie vervangen.

Niet ideaal is dat een warmtenet altijd een monopolie is. Om die reden stelt de overheid maximumtarieven vast. De vaste kosten per jaar verschillen nogal per warmtenet, en mogen (voor 2020) in elk geval niet hoger dan € 622 per jaar zijn. Het laagste wat ik gezien heb is rond de € 300, maar een kleine 500 euro lijkt gebruikelijker. Dat zou me dus een aantal honderden euro's per jaar extra kunnen gaan kosten, nog los van de aansluitkosten, die misschien wel in de duizenden euro's kunnen lopen.

Geen optie: water-water warmtepomp

Dit type warmtepomp maakt gebruik van de stabiele temperatuur in de grond en transporteert die warmte naar binnen. Enigszins lastig op de tweede verdieping, en aanleggen is uiteraard erg duur, dat haal ik er als kleinverbruiker nooit uit. Daarnaast: als er iets fout gaat is het erg moeilijk en duur om dat te herstellen.

Optie: lucht-water warmtepomp

Deze warmtepomp transporteert warmte uit de buitenlucht naar binnen. Hiermee wordt dan het water in de CV-installatie verwarmd. Probleem: de warmtepomp kan niet of niet goed de gebruikelijke CV-temperatuur van 60 graden of hoger bereiken. En dat geldt eigenlijk voor alle zuinige opties, zelfs een HR-CV-ketel is veel efficiënter op lagere temperaturen.

Dus voor een lucht-water warmtepomp moet met vloerverwarming of op z'n minst efficiëntere lage-temperatuurradiatoren werken. Dus vervanging van alle radiatoren, plus voldoende isolatie anders wordt en blijft het huis niet goed warm als het buiten erg koud is.

Dat is een flinke investering, maar dan heb je ook wat.

Optie: lucht-lucht warmtepomp

Bij een lucht-water warmtepomp wordt de warmte van buiten door middel van het laten verdampen en dan weer laten neerslaan van een koelmiddel van buiten naar binnen getransporteerd, net als dat een koelkast warmte van binnen naar buiten transporteert. Binnen wordt die warmte aan het water van de CV-installatie afgegeven.

Wat nu als we die CV-installatie overslaan? Dan geeft een binnen-unit de warmte rechtstreeks op de gewenste plek aan de lucht af. Ofwel: een airco die ook kan verwarmen. En dat kunnen ze (bijna?) allemaal tegenwoordig.

Het goedkoopst is een systeem met maar één binnen-unit. Dus één kamer verwarmen is vrij makkelijk, een heel huis een stuk lastiger. En dan heb je nog geen warm water uit de kraan.

Bij een relatief hoge buitentemperatuur zijn ze erg efficiënt, maar dat wordt wat minder naarmate het buiten kouder wordt. En als het erg koud wordt is de capaciteit wellicht te klein om de kamer op temperatuur te houden.

Aanvullend: infraroodpanelen

Warmte genereren uit elektriciteit is op dit moment zeker 2,7 keer zo duur als uit het verbranden van gas, hoewel dat verschil kleiner gaat worden. Dus een huis verwarmen op elektrische verwarming is duur en inefficiënt.

Maar toch kan dit z'n plaats hebben. Bijvoorbeeld, als ik in de winter 's morgens vroeg onder de douche spring is het toch wel prettig als de badkamer niet steenkoud is. De CV daarvoor een half tot een heel uur laten draaien kost een hoop gas. Een infraroodpaneel is binnen minuten op temperatuur en straalt dan warme uit, waardoor het zelfs met een lage luchttemperatuur comfortabel kan zijn.

Of in mijn werkkamer in de winter, daar is mijn grootste probleem koude handen. Typen met handschoenen is immers vrij lastig. Een infraroodpaneel om heel plaatselijk voor wat extra warmte te zorgen zodat de CV minder hard hoeft te werken zou dus een optie kunnen zijn.

Van alles een beetje?

Volgens mij kan een relatief bescheiden lucht-lucht warmtepomp mijn woonkamer op het zuiden met dubbel glas 95% van de tijd prima op temperatuur houden. Met infraroodpanelen in de badkamer en werkkamer heb ik daar de CV waarschijnlijk ook nog maar minimaal nodig. De gasgestookte CV-installatie hou ik dan voor warm water en voor als het echt goed koud is of als ik de eetkamer of logeerkamer wil gebruiken. Zo kan ik met een minimale investering toch nog flink minder gas gebruiken.

Voor koken wil ik een één-pits inductiekookplaat aanschaffen om te zien hoe dat bevalt. Die kosten weinig en kunnen gewoon in het stopcontact, in tegenstelling tot vier-pits inbouwtypes.

En wie weet, misschien werkt dit alles wel zo goed dat wanneer het tijd wordt om van het gas af te gaan ik kan volstaan met het een uitbreiding van de lucht-lucht warmtepomp en een elektrische (doorstroom-) boiler voor warm water.

Permalink - posted 2020-08-08

Biomassa, dat moeten we nauwelijks willen

▼ Twee weken geleden kwam het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) uit met een rapport over het gebruik van biomassa. Degenen onder ons die gehoopt hadden op een solide doorrekening van het fenomeen en een duidelijke conclusie voor of tegen werden zwaar teleurgesteld. In plaats daarvan werd de noodzaak tot het gebruik van biomassa voor de Nederlandse energievoorziening als uitgangspunt aanvaard, en daarna alleen gekeken of het mogelijk was hierover een polder-consensus te bereiken. (Spoiler: niet dus.)

In een toelichting in het radioprogramma Met het oog op morgen zegt auteur Bart Strengers zelfs (rond 7:25):

Als we de aarde niet meer dan anderhalve graad willen laten opwarmen, hoe gaan we dat dan doen? En als je biomassa uitsluit, dan moet je dat dus doen op andere manieren. Het punt is dat je dan dus heel snel uitkomt op scenario's waarin je zegt dan mogen we niet meer vliegen, dan mogen we geen vlees meer eten...

Alleen gaat biomassa ons op papier wel helpen het doel van maximaal 1,5 graden opwarming te halen, maar in praktijk niet. En dan met name het gebruik van hout voor energieopwekking. Hierbij wordt de tegenstelling opgeworpen: dat we ofwel fossiele brandstoffen verbranden die CO₂ uitstoten, ofwel biomassa (ook hout) verbranden in een cyclus van uitstoot en heropname als de planten teruggroeien, dus netto nul CO₂-uitstoot.

Eerste probleem is dat het verbranden van biomassa veel CO₂ uit de schoorsteen oplevert: het dubbele van gas en zelfs meer dan kolen.

Je zou ook denken dat het oogsten, verwerken en vervoeren van biomassa een hoop extra energie kost, maar dat lijkt mee te vallen (7%) en geldt ook voor andere brandstoffen.

Dan nu de nuance: als je landbouwgewassen gebruikt als biomassa dan groeien die ieder jaar weer terug, dus dan heb je inderdaad een redelijk gesloten CO₂-cyclus. Nog steeds geen geweldig idee overigens: Ethanol Blamed for Record Food Prices.

Maar voor hout is dit een heel ander verhaal: bomen groeien erg langzaam. Het kost zo'n 32 jaar voordat nieuwe aangroei de CO₂ van verbrande bomen heropgenomen heeft. En laat nu net de komende 30 jaar ofzo cruciaal zijn voor het pad van de klimaatverandering. Als we nu enorm gaan uitstoten zitten we vast aan een hogere temperatuurstijging ook al wordt die CO₂ later deze eeuw weer uit de atmosfeer opgenomen.

Ook is het zo dat grote bomen meer CO₂ opnemen dan kleine: Carbon capture: Tree size matters. We zouden er dus veel beter aan doen om wel nieuwe bomen te planten om CO₂ op te nemen, maar tegelijk oude bomen te laten staan die dan ook CO₂ opnemen en de in hun stammen vastgelegde CO₂ vasthouden. (Uiteindelijk gaat een boom dood komt de CO₂ vrij, maar dat is een erg langzaam proces.)

In de tussentijd moeten we volop inzetten op energiebronnen die in principe geen CO₂ uitstoten, zoals wind, zon en waterkracht. En hoewel kernenergie ook problematisch is, de komende cruciale jaren de bestaande centrales zo lang als veilig mogelijk is door laten draaien.

En zolang CO₂-vrije energiebronnen onvoldoende zijn, dan is de beste optie gas. Het is goedkoop en levert de minste CO₂ op van alle fossiele brandstoffen. Het is schoon en efficiënt op kleinere schaal en kan dus als warmte+stroom-combinatie ingezet worden in woonwijken. En, heel erg belangrijk in combinatie met de zeer variabele opbrengst van wind en zon: gascentrales kunnen snel opschakelen wanneer de vraag omhoog of het aanbod omlaag gaat.

Als laatste nog een kleine berekening. Volgens dit eerdergenoemde rapport levert bosbouw in Nederland ongeveer 7,5 kuub hout per hectare per jaar op. Met 500 kilo droog hout per kuub is dat 3750 kg. Met 4.5 kWh per kilo levert dat 16875 kWh per hectare per jaar op, ofwel 1,7 kWh per vierkante meter per jaar. Een beetje zonnepaneel levert 125 kWh per vierkante meter per jaar op, ofwel ruim 70 keer zoveel. En die stroom uit het zonnepaneel kan gelijk het net in, terwijl bij stroom opwekken uit hout nog een hoop verlies optreedt.

Permalink - posted 2020-05-21